Stres ve Öfke Problemleri
Stres Nedir?
Stres; tehlike altında veya güvende hissetmediğimiz zamanlarda, başka bir deyişle kendimizi korumaya almamız gerektiğini düşündüğünüz durumlarda ortaya çıkar. Yaşantımızdaki değişimlere uyum sağlayamama, olumsuzlukların artması, kendimizi ifade etmekte zorlanma gibi durumlar stresin açığa çıktığı zamanlara örnek gösterilebilir. Bu gibi durumlarda verdiğimiz tepkiler değişkenlik göstermekle beraber nasıl başa çıkacağımızı bilmediğimizde “öfke” yanıtları strese eşlik edebilmektedir.
Öfke duygusunu ortaya çıkartan çok çeşitli stres faktörleri olabilir. İlişki problemleri, maddi kaygı, motivasyon eksikliği gibi durumlar bunlardan birkaçıdır. Herkes hayatının bir döneminde az önce sıraladığımız olaylara benzer yaşantılarla karşılaşır ve sonucunda da öfke veya sinir hissedebilir. Mutluluk, heyecan gibi pozitif olarak nitelendirdiğimiz duygularımızı daha kolay ifade edebilirken öfke ve sinir gibi bizde negatif bir his uyandıran duygularımızı ise ifade etmekte güçlük çekebiliriz. Her birimizin olay ve durumlara verdiği duygusal tepkilerin farklılığı gibi bu tepkiler karşısında da nasıl davrandığımız değişiklik gösterir. O nedenle buradaki kritik nokta öfke hissedip hissetmemek değil, bu duyguyu nasıl sağlıklı bir şekilde ifade ederek yönetebileceğimizin farkında olmaktır.
Öfkenin hissetmek her duyguda olduğu gibi sağlıklı olsa da öfkenin istenmeyen sonuçlara neden olan başka formları da vardır. Büyük veya küçük bir şey yüzünden çabucak sinirlenebilir ve hem kendinizi hem çevrenizdekileri beklenmedik bir öfke nöbeti ile karşı karşıya bırakmış olabilirsiniz. Sonrasında ise öfkenin eylemlerinizi ele geçirmesi sonucu veya onu tekrar tetikleyecek bir şeyler yapabileceğinizin yarattığı korkuyla yaşamınızda ciddi sorunlar baş gösterebilir.
Öfke herhangi bir uyarı olmaksızın aniden de ortaya çıkabilir. Bazense ortaya çıkar ve kişi o an geçtikten sonra sinirlenmeye devam edebilir. Örneğin araba sürerken bir başka sürücü yolumuzu kesince o kişiye korna çalarız, ancak muhtemelen yolumuzu kesmesine karşı süregelen öfkemiz olaydan hemen sonra bitmeyecek, bir süre daha sinirli ruh halimiz devam edecektir. Bu tarz öfke patlamalarında duygu, aniden ortaya çıkar ve herkesi şaşırtan bir davranış biçimi olarak kendini gösterir.
Peki hangi duygusal ve fiziksel semptomlara dikkat etmeliyiz?
Arada bir sinirlenmek, öfkenizi kontrol etmekte sorun yaşadığınız anlamına gelmez. Bir ruh sağlığı uzmanı değerlendirmesinde, öfke bozukluğu teşhisini belirlemek için davranış kalıpları ile birlikte öfkenin fiziksel ve duygusal belirtilerini dikkatlice taramalıdır. Duygusal belirtiler öfkeyle sınırlı olmayabilir; aynı zamanda kaygı ve iritabilite de içerebilir. Öfke hissettiği sırada bir kişi düşüncelerinden bunalmış hissedebilir; düşüncelerini takip etmede zorluk yaşayabilir, hatta kendisine veya başkalarına zarar verme düşüncelerine sahip olabilir.
Fiziksel belirtiler sizde mevcut olmasına rağmen bu belirtilerin öfkeden kaynaklandığını fark edemeyebilirsiniz. Fakat bu semptomlar tedavi edilmediğinde vücutta sağlık riski taşıyan değişikliklerin artmasına neden olur. Öfkeyle ilgili bilinen belirtiler arasında baş ağrısı, karıncalanma, kan basıncının yükselmesi, göğüste sıkışma ve yorgunluk sayılabilir.
Bunların yanı sıra çözülmemiş öfke sorunları kaygı riskini artırıp kısa ve uzun vadeli etkiler yaratabilir. Bu durumda semptomlar kas ağrısı ve gerginliği, baş dönmesi, zayıf hafıza ve konsantrasyon, baş ağrısı, mide bulantısını içerebilir. Ayrıca uzun vadeli sonuçlara baktığımızda ilişki sorunları ile birlikte kronik uyku bozuklukları, felç ve hafıza kaybı da ortaya çıkabilir.
Öfke tetikleyicileri yukarıda da bahsettiğimiz gibi çeşitli durum, olay ve kişisel sorunları içermekle beraber kişi geçmişteki bir yaşantıya da öfkelenebilir. Madde kötüye kullanımı da oldukça yaygın bir öfke faktörüdür. Bazı kişiler çocukluk veya ergenlik dönemlerinde geçici öfke belirtileri gösterebilir. Öfke problemi yaşamanın olasılığını arttıran diğer risk faktörleri ise genetik, yaşam ortamları ve geçmiş zihinsel sağlık sorunları öyküsüdür. Çocukluklarını öfkelerini nasıl kontrol edeceklerini bilmeyen, fiziksel ve sözlü taciz uygulayan başkalarıyla -bu kişiler ebeveynleri de olabilir- aynı evde geçirmiş kişiler de öfke problemleri gözlemlenebilir. Bu kişiler istismar edici veya şiddet içeren durumlara maruz kalmış ve yaşları büyüdükçe öfke problemleriyle ilgili semptomlar sergilemeye başlamış olabilirler.
Acil Durumlara Dikkat!
Bazen öfke nöbeti sırasında kişiler kendilerine veya başkalarına zarar verme riski taşırlar. Bu yoğun öfke duygusu kişilerarası ilişkilerde sorunlara, maddi hasara veya şiddete yol açabilir. Eğer öfke problemi yaşadığınızı düşünüyorsanız veya bir tanıdığınızın yaşadığını düşünüyorsanız ruh sağlığı uzmanına başvurmada geç kalmamanızı öneririz. Keza sorun ele alınıp tedavi edilmezse yukarıda bahsedildiği üzere yoğun duygusal patlamalara ve bunun sonucunda istenmeyen davranışlara neden olabilir.